BỐN BƯỚC TIẾN BỘ CỦA

THIỀN

NGUYÊN CHƯƠNG

Biên soạn

(Theo Wikipedia)

MÙA AN CƯ PL. 2.561

(Tháng 6-2017)

TỊNH THẤT NGUYÊN CHƯƠNG

Tổ 2, thôn Khánh An, xã Tam Dân, huyện Phú Ninh

Tỉnh Quảng Nam

ẤN TỐNG

        Trong bài viết nầy, chúng ta thử thâm nhập sâu hơn vào lĩnh vực thiền để thấy rõ những điều diệu kỳ của pháp môn Thiền Định.

        Muốn đi vào thiền định, trước hết phải đạt được chánh niệm. Trong thiền Tứ Niệm Xứ, dù niệm Thân, niệm Thọ, niệm Tâm, hay niệm Pháp cũng đều luôn chú tâm vào hơi thở, nên hơi thở là chánh niệm của pháp môn nầy.

        Muốn nhập định thì cần như-lý-tác-ý (tức nhìn sự vật đúng với bản chất của nó, nghĩa là vật chất là duyên sinh, vô thường, khổ, vô ngã - NC), loại bỏ dần suy nghĩ bất thiện, sau một thời gian luyện tập Thiền thì tâm không loạn động như trước, bớt suy nghĩ bất thiện, không còn đau chân, mỏi lưng, loại bỏ bớt vọng tưởng (những suy nghĩ  lung tung tự động khởi niệm trong đầu - NC).

        Thiền là lĩnh vực tâm linh nên ta phải tự lực cánh sinh. Vì phải có quyết tâm cao, chịu đựng sự đau chân, mỏi lưng, buồn ngủ, nên lâu ngày hành giả sẽ có được đức tính kiên nhẫn, ý chí sắt đá, sức chịu đựng cao, trực giác tốt,… và thư giãn thân tâm của mình.

        Đạt được chánh niệm rồi, hành giã sẽ bước vào thiền định một cách tự nhiên và nhẹ nhàng. Sau khi nhập định an ổn, tuỳ theo nhân duyên, hành giã sẽ lần lượt đạt được những kết quả đáng ngạc nhiên sau :

1.   Sơ thiền

        Là mức nhập định đầu tiên, nhưng phải là đã chứng được Chánh niệm tĩnh giác và phá trừ xong Năm triền cái ( là năm chướng ngại lớn khi tham thiền : tham dục, sân hận, hôn trầm, trạo cử, hoài nghi  - NC). Hành giả như lọt vào một trạng thái thanh tịnh hơn, và tự động, chứ không còn phải gắng sức giữ gìn như trong chánh niệm tĩnh giác nữa. Khi chứng được Chánh niệm, hành giả thấy tâm mình cũng đã là thanh tịnh rồi, nhưng còn phải khéo léo giữ gìn nhẹ nhẹ. Nhưng từ Sơ Thiền trở đi, hành giả không còn phải giữ gìn nữa mà tâm tự động an trú trong định. Hành giả thấy thân của mình chuyển động từ trạng thái cứng (lúc phá xong triền cái Trạo cử - NC) sang trạng thái mềm lỏng như một khối nước gì nhớt nhớt giống như nước xà phòng.

        Tâm hành giả dĩ nhiên là vắng lặng, nhưng thật ra vẫn còn những ý niệm về công phu của mình, về thành tựu của mình. Những ý niệm này rất thầm lặng, nên hầu như hành giả không biết là mình đang còn ý niệm, cứ tưởng rằng mình đã hoàn toàn thanh tịnh. Phật diễn tả đó là trạng thái “ly dục sinh hỷ, hữu tầm hữu tứ” (xóa bỏ Ái Dục, đạt được An vui, nhưng vẫn còn tiềm ẩn - NC).

        Trong Sơ thiền, hành giả lìa bỏ được các ham muốn thế gian vì niềm an vui của nội tâm vừa đầy đủ, vừa thanh khiết, không cần phải giải trí bằng vật chất bên ngoài. Toàn thân hành giả luôn ở trong trạng thái vui sướng nhè nhẹ và tràn đầy. Sau khi chết, nếu vẫn còn giữ được trình độ này thì sẽ sinh vào cõi trời Sơ Thiền (tương đương cõi Thiên).

        Cái ý niệm thầm kín về công phu và sự thành tựu của mình tạo nên một loại kiến giải Phật Pháp và tâm tự hào bí mật. Hành giả sẽ dễ dàng đối đáp trôi chảy và nắm bắt các lĩnh vực khó, trừu tượng, hay say sưa diễn thuyết lưu loát nếu có cơ hội. Tuy vậy, Sơ thiền rất là vĩ đại nhưng cũng ẩn chứa nhiều nguy cơ đối với đạo đức (như dễ tự mãn, tự kiêu, tự phụ,…- NC).

        Giai đoạn nầy tương ưng với Niệm Thân trong thiền Tứ Niệm Xứ (Nguyên Chương đã trình bày trong bài Phương pháp ngồi thiền đã xuất bản). Khi hành giã quán thân vô thường, thì lần lượt thấy các bộ phận trong cơ thể như lục phủ ngũ tạng, tay chân, đầu mình, da thịt biến mất, 360 đốt xương như không còn gân thịt bám dính nữa nên tự động rã rời. Hành giã sẽ thấy còn bộ xương trơ khung lỏng lẽo, rồi xương cũng bị nham thiền ăn mòn như a-cít ăn mòn sắt vậy. Cuối cùng hành giã thấy mình chẳng còn gì nữa hết. Thân hành giã biến thành chất nhơn nhớt như nước xà phòng, vì tất cả đều tan nhưng chưa biến nên nước có vẻ đặc (NC).

2.   Nhị thiền

        Là kết quả tiếp theo nếu hành giả đủ công đức và nhân duyên. Hành giả sẽ thấy toàn thân mình giống như nước trong mát tuôn trào bất tận mà Phật diễn tả như hồ nước được suối phun và mưa tuôn mãi mà không bao giờ lọt nước ra khỏi hồ. Dĩ nhiên nước thì mềm hơn, lỏng hơn nước sền sệt của xà phòng. Từ toàn thân cứng của Chánh niệm, tiến lên Sơ thiền thì thân sền sệt như nước xà phòng, tới Nhị thiền thì thân đã mềm hoàn toàn như nước nguyên chất, và lại còn thêm cảm giác tuôn trào mãi mãi.

        Niềm vui của Nhị Thiền thì đằm thắm hơn Sơ Thiền vì bớt đi cái tự hào và ý niệm. Phật gọi Nhị Thiền là “định sinh hỷ lạc”, có nghĩa là niềm vui của Nhị Thiền hoàn toàn an ổn trong Định mà có. Trong đời sống hành giả không còn ham thích trình bày phô trương, và rất hiền lành, khiêm tốn. Phật gọi là “hết tầm hết tứ”.

        Lúc này hành giả thành tựu trí tuệ rất sắc bén nhanh nhạy, kiến giải Phật pháp là bất tận vô ngại, không ai có thể hỏi vặn vẹo được, việc gì nhìn thoáng qua là biết rõ, ngồi thiền rất lâu mà không bị đau mỏi chân, buồn ngủ, thường biết trước giờ chết.

        Nếu đừng bị tà kiến xâm nhập (quan niệm hay nhận thức sai lầm về sự thật, không dựa trên lý duyên khởi, lý nhân quả, lý vô thường và lý vô ngã) thì đường giải thoát của người đạt Nhị thiền là chắc chắn. Nếu bị tà kiến, lầm cho mình là viên mãn, tưởng rằng mình đã “kiến tánh thành Phật”, thì hành giả hưởng hết phước kiếp này qua kiếp sau sẽ bị thoái đọa lui sụt xuống mức độ thấp hơn nhiều.

        Gai đoạn nầy tương ưng với Niệm Thọ trong thiền Tứ Niệm Xứ (xem bài PHƯƠNG PHÁP NGỒI THIỀN của Nguyên Chương đã xuất bản).

3.   Tam thiền

         Được Phật diễn tả toàn thân như một bông hoa sen đang vươn lên từ trong nước, được nước bao phủ với nội tâm là “xả niệm lạc trú” (dứt bỏ ý niệm, thường xuyên an lạc).

        Niềm vui của Tam thiền rất đằm thắm nhỏ nhiệm và đầy khắp, giống như hoa sen ngập trong nước, tẩm ướt, tràn ngập, nhưng không thấm nước. Cũng vậy, niềm vui của Tam thiền rất tự tại, bình an và vượt khỏi cơ thể, giống như cả không gian đều cùng an vui vậy. Thân của hành giả lúc này giống như một khối không khí hân hoan an lạc (tức thân lúc nầy hoàn toàn trở nên vô hình tướng).

        Ý nghĩa của xả niệm là hành giả đã làm chủ được Vô thức (theo khoa học, Vô thức chiếm hơn 90% cuộc sống của con người, ý thức chỉ chiếm phần nhỏ). Kiểm soát được vô thức là tâm hồn đã thật sự ổn định. Những bản năng sinh tồn, bản năng hưởng thụ... sẽ không còn sinh khởi, hoặc nếu sinh khởi đều bị kiềm chế.

          Lúc này khi ngồi thiền nhập định, hành giả không còn nghe thấy mọi cảnh vật, tiếng động bên ngoài, hoàn toàn an trú vững chắc trong thế giới nội tâm sáng suốt vi diệu thanh tịnh của mình.

        Giai đoạn nầy tương ưng với Niệm Tâm của thiền Tứ Niệm Xứ.

4.   Tứ thiền

               Là mức thiền cuối cùng của các bậc thiền Sắc giới. Phật diễn tả đó là trạng thái “xả niệm, thanh tịnh, không lạc, không khổ”. Trong con người ta, Vô thức đảm nhận việc điều khiển hệ hô hấp, tiêu hóa, các tuyến nội tiết... những thứ mà ta không chủ động điều khiển được. Làm chủ được Vô thức nghĩa là có thể dừng được hơi thở, dừng mọi sự sống, nhập định vài trăm năm rồi xuất định, sống bình thường, sống tiếp cái tuổi ngày xưa khi mình rời thân (Trường hợp nầy là của các bậc cao tăng ẩn tu trên rừng cao núi thẵm, xa lánh cõi trần, như ở Tây Tạng chẳng hạn.  Khi muốn thực hiện điều nầy các vị tự lấp cửa động lại, dấu thân không cho chúng sanh biết – NC). Còn Ý thức thì liên quan tới các Giác quan, làm chủ được Ý thức sẽ khai mở những khả năng của giác quan như thiên nhãn thông, thiên nhĩ thông.

              Sự thoải mái, yên bình, an lạc, hạnh phúc của Sơ Thiền thậm chí còn trở nên "bất an" so với sự hạnh phúc, thoải mái của Tứ thiền. Bởi ở Tứ Thiền, hành giả đã thành tựu được tâm Xả.

        Giai đoạn này tương ưng với Niệm Pháp trong thiền Tứ Niệm Xứ.

       

        Trên đây là bốn bước tiến bộ của pháp thiền định theo pháp Thiền Tứ Niệm Xứ được diễn giải rất rõ ràng, cụ thể và thực tế. Nếu nhẫn nhục và tinh tấn tu tập, chắc chắn hành giã sẽ đạt được như ý nguyện.

        Mong rằng bài viết nầy sẽ bổ sung hữu ích cho quý hành giã đang hành thiền theo Thiền Tứ Niệm Xứ, chánh pháp của Bồn sư Thích-Ca Mâu-Ni Phật.

Tham thiền nhập định khó chi

Nương theo hơi thở ta đi về nhà.

        Xin chân thành hồi hướng mọi thành tựu có được đến quý hành giã.

Nam mô Thanh Tịnh Đại Hải chúng Bồ Tát ma ha tát.

                                                                Phú Ninh – Quảng Nam

                                                                             Mùa an cư PL.2.561

                                                                                (tháng 6-2017)

                                                                     THÍCH NGUYÊN CHƯƠNG

*****

***

*