CỐT TỦY CỦA

THIỀN MINH SÁT 

(thiền Tứ-niệm-xứ)

CHÁNH PHÁP CỦA BỔN SƯ TÍCH-CA-MÂU-NI PHẬT

  Trích trong "Mặt Hồ Tĩnh Lặng" 

    của Thiền sư Ajahn Chah,
      

   Tỳ kheo Khánh Hỷ chuyển dịch
    

Như Lai Thiền Viện, Hoa Kỳ 1993.

      Bạn hãy bắt đầu thực tập bằng cách ngồi ngay thẳng và chú tâm. Bạn có thể ngồi trên sàn nhà hay trên ghế đều được. Trước tiên bạn không cần phải quá cố gắng chú tâm, chỉ cần để ý đến hơi thở ra vào (đây là bước đầu tiên gọi là Thân). Nếu cảm thấy rằng niệm Phật có thể giúp cho sự chú tâm của bạn mạnh hơn, bạn có thể thầm niệm "Phật" khi bạn quan sát hơi thở ra vào. (Điều quan trọng là phải chú tâm vào hơi thở, niệm Phật chỉ là phương tiện giúp bạn định tâm thôi). Khi quan sát hơi thở, bạn phải quan sát một cách tự nhiên, không được điều khiển hơi thở. Cố gắng điều khiển hay kiểm soát hơi thở là một việc làm sai lầm, vì khi điều khiển hơi thở, bạn sẽ có cảm giác hơi thở hoặc quá ngắn, quá dài hay quá nhẹ, quá nặng. Bạn sẽ có cảm tưởng dường như mình thở không đúng cách, và sẽ cảm thấy chẳng thoải mái chút nào. Bạn hãy để hơi thở hoạt động một cách tự nhiên (không để ý đến chất lượng hơi thở như thế nào, chỉ quan sát một cách vô tư như nó đương nhiên hiện diện mà thôi).  Làm  như  vậy  cuối  cùng  bạn  sẽ nhận thấy hơi thở vào ra một cách nhẹ nhàng, điều hòa (Hãy nhìn cảnh ngoài tâm như nhìn trái bầu trôi trên mặt nước).

      Quan sát hơi thở ra vào mà bạn tỉnh giác và hoàn toàn ổn định tâm là bạn đã thở đúng cách rồi đó (tức là đã hành đúng phần Thân  của thiền Minh-sát).

      Khi bị phóng tâm, bạn hãy dừng lại, điều chỉnh sự chú tâm, trở về với đề mục chính của mình (là hơi thở vào ra). Thoạt đầu, khi chú tâm vào hơi thở, tâm bạn có khuynh hướng muốn đưa hơi thở đi theo một chiều hướng nào đó. Hãy bình thản, đừng lo lắng hay tìm cách điều chỉnh nó. Bạn hãy quan sát nó, và để nó tự nhiên. Thiền sẽ (khởi tạo) cho tự nó phát triển. Khi bạn làm như thế, có lúc bạn sẽ thấy (có cảm giác) hơi thở ngưng hẳn (quên mình đang thở), nhưng đừng sợ, bạn sẽ thở lại điều hòa với hơi thở sau đó. Sự ngưng thở chỉ là cảm giác phát sinh từ tri giác của bạn, thực ra hơi thở vẫn tự nhiên và nhẹ nhàng tiếp nối. Một lát sau bạn sẽ thấy hơi thở rõ ràng như trước.

      Nếu bạn tiếp tục giữ tâm an tịnh như thế thì bất kỳ bạn đang ở nơi nào : đang ngồi trên ghế, đang đi bộ, đang ở trên xe, trên tàu,… bạn đều có thể chú tâm vào đề mục và bước vào trạng thái an lạc một cách mau chóng  dễ  dàng. Bất kỳ bạn đang ở đâu, bất kỳ lúc nào, bạn đều có thể hành thiền được cả.

Quanh Ngài (Đức Bổn sư) ngàn vị cao tăng,

Uy nghi, điềm đạm, siêng năng giúp đời.

Ân cần giáo hóa khắp nơi,

Đâu cần xe cộ, không lơi dòng thiền.

                                         (thơ NGUYÊN CHƯƠNG)

      Khi đạt đến sự tiến bộ này thì bạn đã hiểu Đạo phần nào rồi đấy. Nhưng bạn phải (còn tiếp tục) quan sát những đối tượng của giác quan nữa (tức bước thứ hai chuyển qua Thọ).

      Hãy hướng tâm an tịnh của bạn vào hình sắc, âm thanh, mùi vị, sự đụng chạm (xúc) và suy nghĩ (pháp). Tất cả mọi đối tượng của thân và tâm đều là đề mục để bạn hướng đến (một cách khách quan). Bất kỳ cái gì phát sinh đều phải quan sát, ghi nhận; phải ghi nhận dù bạn thích hay không thích chúng. Hãy ghi nhận một cách khách quan, đừng để đối tượng yêu ghét ảnh hưởng đến tâm mình. Yêu, ghét chỉ là những phản ứng đối với thế giới bên ngoài. Bạn phải có cái nhìn sâu rộng hơn. Dần dần bạn sẽ thấy mọi cảm giác yêu ghét thực ra chỉ là sự vô thường, khổ và vô ngã. Hãy xếp mọi tốt, xấu, hay, dở vào ba loại vô thường, khổ và vô ngã. Dầu chúng thế nào đi nữa cũng để chúng yên, chỉ quan sát mà đừng can thiệp vào chúng. Đó là cách hành thiền Minh-sát.  Làm như thế tất cả (tâm ta) sẽ được bình an tĩnh lặng.

      Chẳng bao lâu, tuệ giác, vô thường, khổ, vô ngã sẽ xuất hiện. Đó là bước đầu của trí tuệ thật sự, cốt tủy của thiền, dẫn đến giải thoát. Hãy theo dõi kinh nghiệm của mình, nhìn nó (một cách khách quan) và tiếp tục cố gắng để thấy chân lý. Hãy học cách khước từ (ngoại cảnh), không vướng mắc để đạt đến bình an tĩnh lặng.

      Trong khi hành thiền, nhiều hiện tượng kỳ lạ sẽ đến với bạn : bạn sẽ thấy ánh sáng, thấy chư Thiên, thấy Phật,... (qua bước thứ ba gọi là Tâm). Khi thấy những điều đó bạn hãy quan sát mình trước để tìm xem tâm mình đang ở trạng thái nào. Chớ quên điểm căn bản này. Hãy chú tâm, chớ mong mỏi thấy gì, cũng chớ mong hình ảnh đừng đến với mình. Nếu bạn theo đuổi những hình ảnh này, bạn sẽ rơi vào tình trạng ngơ ngẩn vô vị, vì tâm đã đi ra ngoài tình trạng ổn cố. Vậy thì khi những hình ảnh ấy đến, bạn hãy quan sát chúng (một cách vô tư). Khi quan sát chúng, bạn phải tự chủ, đừng si mê theo chúng. Bạn hãy quán chiếu rằng chúng chỉ là vô thường, khổ và vô ngã. Khi chúng có đến gần bạn đi nữa, bạn cũng đừng lấy đó làm điều quan trọng, hãy nhìn chúng rồi để chúng tự ra đi. Nếu chúng không đi, cũng vẫn tự nhiên, bấy giờ hãy trở về với mục đích của bạn, đó là hơi thở. Bạn hãy thở ra vào ba hơi thật dài, mọi hình ảnh sẽ biến mất. Bất kỳ cái gì hiện ra cũng mặc, hãy tái lập sự chú tâm vào hơi thở. Đừng nắm lấy cái gì bên ngoài mà xem đó là của mình. Những gì bạn thấy chỉ là những hình ảnh hay những cấu trúc do tâm tạo ra. Đó là sự giả tạo, hư ảo, gây nên yêu thích, nắm giữ hay sợ hãi. Đừng đắm mình vào khi thấy những cấu trúc giả tạo này. Mọi kinh nghiệm bất thường đều đem đến lợi ích cho kẻ trí, nhưng là mối tai họa cho người thiếu khôn ngoan. Hãy tiếp tục hành thiền cho đến khi nào bạn không còn bị những hình ảnh ấy quấy nhiễu nữa.

      Nếu bạn có thể phó mặc cho tâm như thế thì không còn gì khó khăn nữa. Nếu tâm muốn vui, bạn chỉ cần ý thức rằng niềm vui này không vững bền. Bạn có sợ những hình ảnh xuất hiện trong tâm bạn hay sợ những kinh nghiệm khác mà bạn gặp trong lúc hành thiền không ? Hãy tự nhiên làm việc với chúng. Bằng cách này bạn có thể dùng phiền não để huấn luyện tâm mình, và bạn sẽ hiểu được bản chất tự nhiên của tâm, thoát khỏi mọi thái cực, rõ ràng và không dính mắc.

      Tâm chỉ là một điểm đơn giản, là trung tâm của vũ trụ, và những thứ ngoài tâm chẳng khác nào người khách đến ngụ trong một thời gian (đây là bước thứ tư chuyển qua Pháp). Hãy tìm hiểu kỹ những vị khách này (tức cảnh giới ngoài tâm, đối tượng của tâm). Hãy làm quen với những bức tranh sống động do họ vẽ ra và những câu chuyện hấp dẫn do họ kể, hãy ngoan ngoãn nghe họ (nhưng không dính mắc vào những gì họ tạo ra). Nhưng nhớ đừng rời khỏi chỗ ngồi của bạn, bởi vì ngoài chiếc ghế bạn đang sử dụng không còn chiếc ghế nào khác quanh đấy nữa. Nếu bạn tiếp tục giữ chỗ ngồi không rời, chào mừng từng vị khách mỗi khi họ đến, nghĩa là luôn luôn giữ chánh niệm, chuyển tâm đến những người hiểu biết, tỉnh thức, thì những người khách khác cuối cùng sẽ không đến nữa. Nếu bạn thực sự chú ý đến họ thì họ sẽ đến với bạn bao nhiêu lần nữa ? Chuyện trò với họ, bạn sẽ hiểu rõ từng người một. Chắc chắn cuối cùng tâm bạn sẽ an tịnh.

      (Hoà thượng Long Nha bên Tàu đã ví tâm như cây và cảnh (tức khách nói ở trên) như chim : “Cây để cho chim đậu, chim đến cây không mời gọi, chim bay cây không xua đuổi. Nếu tâm người cũng như cây thì chẳng khác tâm Phật là mấy”).

       (Chúc các bạn thành công với thiền Tứ-niệm-xứ (Thân, Thọ, Tâm, Pháp), hay thiền Minh-sát, chánh pháp của Bổn sư Thích-Ca-Mâu-Ni Phật. Khi Đạt-Ma Tổ sư từ Ấn Độ sang Trung Quốc truyền giáo cũng chỉ dạy thiền Tứ-niệm-xứ. Các đời Tổ thiền sau nầy của Trung Quốc mới "sáng tác" thêm các pháp thiền Công-án, Quán thoại đầu, Sổ tức quán, quán đảnh,... Đến đời Lục tổ Huệ Năng thì truyền lại thiền Tứ-niệm-xứ như sơ Tổ).

Tham thiền nhập định khó chi,

Nương theo hơi thở ta đi về nhà.

                                                                             NGUYÊN CHƯƠNG

                                                                                     sao chép từ internet

                                                                                 tháng 01-2016               

                                                        (trong ngoặc trong là phần ghi thêm của NC)  

                                                         * Bài nầy nhằm bổ sung đầy đủ hơn cho tập 
                                    "PHƯƠNG PHÁP NGỒI THIỀN" của Nguyên Chương đã phát hành.

Bìa sách